Waarom is dit altaar zo belangrijk voor de historie van Weert?
Omdat in de tweede bouwfase de steunberen van het kerkgebouw meer naar binnen werden geplaatst, ontstond binnen ruimte voor biechtkapellen en altaren, bijvoorbeeld voor de schuttersgilden van Weert. Dit is het altaar van het Gilde van de Wiëerter Stadsschötte Sinte Catharina 1480, als voortzetting van de 3 Stadsschötte.
In 1480 kreeg de Broederschap St. Catharina van Graaf Jacob II van Horne, Heer van Weert, toestemming om wapens te dragen om de stad te kunnen ‘beschutten’. Tot op de dag van vandaag is het gilde in kleurrijke kledij, overgenomen van de schuttersdoeken van Frans Hals, aanwezig bij veel officiële gelegenheden van de stad Weert. De tradities van het Stadsgilde Ste. Catharina maken zelfs deel uit van de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland. Lees meer over het schuttersgilde.
Het middeleeuwse altaar dat hier stond, was veel kleiner en stond tegen de korte, oostelijke kant van de kapel. In de 17de en 18de eeuw plaatste men veel grotere altaren tegen de zuidelijke en noordelijke muren van de kerk. Daarvoor moest men het onderste deel van de gotische ramen dichtmetselen. In de tweede helft van de 19de eeuw heeft men – in combinatie met het plaatsen van de gebrandschilderde ramen – de vensters weer in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Het huidige altaar van Sinte Catharina is in 1998 gereconstrueerd. Hiervoor vond men onderdelen in het klooster van de Birgittinessen in Weert en het oorspronkelijk uit Weert stammende schilderij van de heilige komt uit het Catharijne Convent in Utrecht. Deze elementen zijn aangevuld met schrijnwerk, afkomstig van Technisch Instituut Sint Jansberg in Maaseik. Lees meer over de Heilige Catharina.
Zowel in het schilderij als in het houtsnijwerk komt het vaste attribuut van Sinte Catharina terug: het gebroken rad. In de 6 kandelaars zijn de namen van de eerste koningen van het Sint Catharinagilde gegraveerd. In het altaar bevindt zich een perkamenten rol met de namen van de eerste leden van het gilden, voorzien van de handtekening van de Graaf van Horne. De St. Martinuskerk is in het bezit van een reliek van de Heilige Catharina. De reliekschrijn wordt op hoogtijdagen op dit altaar geplaatst.
Weerter Schuttersgilden
In de 15de eeuw had Weert 3 Schuttersgilden, het Sint Jorisgilde , het Hubertusgilde (meer hierover in de kapel links van het Sint Catharina altaar) en het Sint Catharinagilde. De Weerter stadsschutterijen verliezen na de komst van de Fransen eind 18de eeuw hun functie als officiële verdedigers van de stad en krijgen gaandeweg een meer ceremonieel karakter. De schuttersverenigingen van St. Joris en St. Hubertus worden in 1914 opgeheven, het Ste. Catharinagilde niet, al leidt het soms wel een ‘slapend’ bestaan. Maar sinds 1987 is het een zeer actieve vereniging. Ieder jaar wordt op 25 november het feest van patrones Sinte Catharina uitgebreid gevierd. Het koningsvogelschieten gebeurt volgens oude gebruiken. Op Koningsdag worden er voor de Majesteit saluutschoten gelost (het aantal wordt bepaald door de leeftijd van de koning) en maakt de schutterij een rondgang door de stad, waarbij de vestingwerken worden geïnspecteerd. Ook op de zondag van de Weerter kermis maakt de schutterij een rondgang, nadat de leden de kermismis hebben bijgewoond. Bij de Sacramentsprocessie door Weert trekt het gilde als bewaking van het Allerheiligste mee.
Ste. Catharina
Catharina leefde in de 3de eeuw in Egypte en was de dochter van de gouverneur van Alexandrië. Ze was zeer intelligent, kende alle werken van Plato uit haar hoofd toen ze nog maar vijftien was. Daarnaast was ze Jezus met hart en ziel toegedaan en beloofde hem haar maagdelijkheid. Nauwelijks had ze dat gedaan, of niemand minder dan de keizer werd verliefd op haar. Op haar weigering om naast zijn echtgenote de tweede dame aan het hof te worden, wilde hij haar dwingen haar geloof af te zweren onder bedreiging met gruwelijke folteringen. Ook stuurde hij veertig heidense filosofen op haar af om haar te bekeren, maar in plaats van Catharina te bekeren tot het heidendom werden de geleerden tijdens de discussie met Catharina bekeerd tot het christendom. Daarop wilde de keizer haar laten verpletteren met een rad waarop scherpe ijzeren punten waren gemonteerd. In plaats van Catharina brak echter het rad, getroffen door de bliksem. Hij wilde haar laten verbranden, maar het vuur waaide uiteen en verbrandde de beulen. Uiteindelijk lukte het dan toch haar te onthoofden. Uit haar halswond stroomde melk die de stad van de pest bevrijdde. Haar lichaam werd door engelen naar de Sinaïberg gebracht, waar het rond het jaar 800 door pelgrims teruggevonden werd. Het was nog steeds in goede staat. Naast de berg werd later het Catharinaklooster gebouwd.